Туберкулездің себептері екі негізгі факторда жатыр – ағзаның инфекциясы және осы инфекцияға осал иммунитет. Тірі организмнен тыс, туберкулездің микобактериялары (ТМБ) қоршаған орта жағдайларына байланысты бірнеше күннен көптеген жылдарға дейін өміршең болып қалады, мысалы, құрғақ түрінде – 18 ай, сүт өнімдерінде – 12 ай, суда – 5 ай, киімде кептірілген қақырықта – 4 ай, кітап беттерінде – 3 ай, ал шаңды жолда – 10 күн. Кох таяқшалары күн сәулесін, қайнаған суды ұнатпайды.  ТМБ 29-42 °C температура, қараңғы, жылы және ылғалды бөлмелерде  жақсы көбейеді. Мұздаған туберкулез бактериялары ерігеннен кейін 30 жылдан кейін де патологиялық белсенділігін сақтай отырып, еркін төзеді. Маңызды! Туберкулездің клиникалық көріністері (белгілері) көбінесе ТМБ түріне, сондай-ақ жұқтырған ағзаның денсаулық жағдайына байланысты. Қант диабеті, ЖИТС, асқазан – ішек жолдарының ойық жарасы, стресстік жағдайлар, гипотермия, дұрыс тамақтанбау, гиповитаминоз, алкоголь мен есірткіні қолдану, гормондар және иммунодепрессанттармен емдеу, жүктілік, темекі шегу және басқалар сияқты аурулар мен жағдайлар иммундық жүйені, әсіресе Кох таяқшасына қатысты әлсіретуі мүмкін. Күніне бір қорап темекі шегетін адам туберкулез ауруының даму қаупін 2-4 есе арттыратыны анықталды! Кох таяқшасы өкпеде орналасады, егер иммундық жүйе оны тоқтатпаса, баяу көбейе бастайды. Туберкулездің белгілері және оның барысы көбінесе аурудың түріне және ол дамыған органға немесе жүйеге байланысты. Туберкулездің алғашқы белгілері: 

• Әлсіздік,  шаршау,  ұйқышылдық сезімі;

* Науқаста тәбет жоқ, тітіркену байқалады;

* Ұйқысыздық (түнгі ұйқысыздық болуы мүмкін);

• Тершеңдік;

* Дене температурасының жоғарылауы 37,5-38 °C, ол ұзақ уақыт (бір ай немесе одан да көп), жеңіл қалтырау;

* Құрғақ жөтел, түнде және таңертең күшейіп, пароксизмальды сипатқа ие;

* Бет бозғылт түске ие болады, ал бетінде табиғи емес қызару бар;

* Көздерде зиянды шағылысу бар. Туберкулездің инкубациялық кезеңі, яғни Кох таяқшасы түскен сәттен бастап аурудың алғашқы белгілері пайда болғанға дейінгі кезең 2 – ден 12 аптаға дейін, орташа есеппен-6-8 апта, кейде бір жыл немесе одан да көп. Дәрігерлердің айтуынша, Кох таяқшасы ағзаға алғаш рет енген кезде туберкулездің дамуы 8% жағдайда жүреді, жыл сайын бұл пайыз төмендейді. Туберкулездің 2 түрі бар: туберкулездің ашық түрі қақырықта, зәрде, нәжісте микобактериялардың табылуымен, сондай-ақ аурудың айқын белгілерімен сипатталады. Туберкулездің ашық түрі ең қауіпті және жақын маңдағы барлық адамдарға жұқтыру қаупін тудырады. Жабық форма қақырықтағы инфекцияны қол жетімді әдістермен анықтау қиындығымен сипатталады және бұл аурудың басқаларға қауіпті емес түрі болып табылады. Туберкулезді диагностикалаудың негізгі әдістері: флюорография, рентгенография, туберкулинді Манту сынамасы, Диаскин сынамасы, ПТР, қақырық, зәр және нәжісті микробиологиялық зерттеу болып табылады. Туберкулездің алдын алу негізінен балаларды профилактикалық тексеруге, жаппай тексеруге және вакцинациялауға негізделген. Туберкулездің асқынулары: Өкпе және басқа мүшелерді  немесе толық алып тастау, менингит, өлім нәтижесі. Туберкулезді қалай емдеу керек? Туберкулезді емдеуді фтизиатр дәрігерлер мұқият диагноз қойып, диагноз қойғаннан кейін ғана бастауға болады. Туберкулезде өзін-өзі емдеуге жол берілмейді!

СӨСҚ кабинетінің дәрігері                                                                 Кизаева М.Д.